کد مطلب:228 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:380
احکام وضو
شك در وضو
(مسأله 322) كسی كه در كارهای وضو و شرایط آن; مثل پاك بودن آب و غصبی نبودن آن خیلی شك می كند، نباید به شك خود اعتنا كند، و باید مطابق معمول مردم رفتار كند.
(مسأله 323) اگر شك كند كه وضوی او باطل شده یا نه، باید بنا را بر این بگذارد كه وضوی او باقی است. ولی، اگر بعد از ادرار استبراء نكرده و وضو گرفته باشد و بعد از وضو، رطوبتی از او بیرون آید كه نداند ادرار است یا چیز دیگر، وضوی او باطل است.
(مسأله 324) كسی كه شك دارد وضو گرفته یا نه، باید وضو بگیرد.
(مسأله 325) كسی كه می داند وضو گرفته و حَدَثی (یعنی چیزی كه باعث بطلان وضو است) هم از او سر زده ـ مثلاً ادرار كرده ـ اگر نداند كدام جلوتر بوده، چه تاریخ یكی را بداند و چه نداند، چنانچه هنوز نماز نخوانده است باید وضو بگیرد. و اگر در بین نماز است باید نماز را قطع كند و وضو بگیرد. و اگر نماز را خوانده است، باید وضو بگیرد و نمازی را كه خوانده دوباره بخواند.
(مسأله 326) اگر بعد از نماز شك كند كه وضو گرفته یا نه، نماز او صحیح است ولی باید برای نمازهای بعدی وضو بگیرد.
(مسأله 327) اگر در بین نماز شك كند و نداند كه وضو گرفته یا نه، نماز او باطل است و باید وضو بگیرد و نماز را از سر بگیرد اگر چه احتیاط مستحب آن است كه آن نماز را با همان حالت به پایان رسانده و سپس وضو گرفته و آن را اعاده كند.
(مسأله 328) اگر بعد از نماز بداند كه وضوی او باطل شده است ولی شك كند كه قبل از نماز وضوی او باطل شده یا بعد از نماز، نمازی كه خوانده صحیح است.
حكم كسی كه بدون اختیار وضوی خود را باطل می كند
(مسأله 329) اگر انسان مرضی داشته باشد كه ادرار او قطره قطره بریزد یا نتواند از
[56]
بیرون آمدن مدفوع خودداری كند، چنانچه یقین داشته باشد كه از اوّل وقت نماز تا آخر آن به مقدار وضو گرفتن و نماز خواندن مهلت پیدا می كند، باید نماز را در وقتی كه مهلت پیدا می كند بخواند. و اگر مهلت او به مقدار اعمال واجب نماز باشد، باید در وقتی كه مهلت دارد فقط اعمال واجب نماز را بجا آورد و اعمال مستحب آن مانند اذان، اقامه، قنوت و اذكار مستحب آن را ترك نماید.
(مسأله 330) اگر به مقدار وضو و نماز مهلت پیدا نكند و در بین نماز چند دفعه قطرات ادرار از او خارج شود، وضوی اوّل كافی است. ولی، چنانچه مرضی داشته باشد كه در بین نماز چند مرتبه مدفوع از او خارج شود و وضو گرفتن بعد از هر دفعه برای او مشكل نباشد، باید ظرف آبی كنار خود بگذارد و هر بار مدفوع از او خارج شد، بنابر احتیاط واجب وضو بگیرد و بقیّه نماز را بخواند.
(مسأله 331) كسی كه مدفوع به گونه ای پی در پی از او خارج می شود كه وضو گرفتن بعد از هر مرتبه برای او مشكل است، اگر بتواند مقداری از نماز را با وضو بخواند، باید برای هر نماز یك وضو بگیرد و اگر نتواند، احتیاط واجب آن است كه برای هر نماز یك وضو بگیرد.
(مسأله 332) كسی كه ادرار پی در پی از او خارج می شود، چه بتواند مقداری از نماز را با وضو بخواند و چه نتواند، می تواند نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشا را با یك وضو بخواند، و قطره هایی كه بین نماز یا در بین دو نماز خارج می شود، اشكال ندارد.
(مسأله 333) كسی كه ادرار پی در پی از او خارج می شود، اگر در بین دو نماز حدث دیگری از او سر بزند و یا با اختیار ادرار كند باید دوباره وضو بگیرد.
(مسأله 334) كسی كه مدفوع یا ادرار پی در پی از او خارج می شود، باید پس از وضو فوراً مشغول نماز شود و برای بجا آوردن سجده و تشهّد فراموش شده و نماز احتیاط در صورتی كه آنها را بعد از نماز فوراً بجا بیاورد، وضو گرفتن لازم نیست.
(مسأله 335) كسی كه ادرار او قطره قطره می ریزد، باید برای نماز توسط وسیله ای ـ مثلاً كیسه ای كه در آن پنبه یا چیز دیگری است كه از رسیدن ادرار به جاهای دیگر جلوگیری می كند ـ خود را حفظ نماید، و احتیاط واجب آن است كه پیش از وضو، مخرج ادرار را كه نجس شده آب بكشد. و نیز كسی كه نمی تواند از بیرون آمدن مدفوع
[57]
خودداری كند، چنانچه ممكن باشد باید به مقدار نماز از رسیدن مدفوع به جاهای دیگر جلوگیری نماید و احتیاط واجب آن است كه اگر مشقت نداشته باشد، برای هر نماز مخرج مدفوع را آب بكشد.
(مسأله 336) كسی كه ادرار یا مدفوع از او خارج می شود، در صورتی كه ممكن باشد و مشقّت و زحمت و خوفِ ضرر نداشته باشد، باید به مقدار نماز از خارج شدن آن جلوگیری نماید و در صورتی كه برای او مشقّت نداشته باشد، باید خود را معالجه نماید اگر چه خرج داشته باشد.
(مسأله 337) كسی كه نمی تواند از بیرون آمدن ادرار یا مدفوع خودداری كند، بعد از آن كه مرض او خوب شد، لازم نیست نمازهایی را كه هنگام بیماری مطابق وظیفه اش خوانده قضا نماید. ولی، اگر در حالی كه وقت نماز باقی است مرض او خوب شود، بنابر احتیاط واجب باید نمازی را كه در آن وقت خوانده دوباره بخواند.
(مسأله 338) اگر مرضی داشته باشد كه نتواند از خارج شدن باد جلوگیری كند، باید به وظیفه كسی كه نمی تواند از بیرون آمدن مدفوع خودداری كند عمل نماید.
مواردی كه باید برای آنها وضو گرفت
(مسأله 339) در شش مورد وضو گرفتن واجب است:
اوّل: برای نمازهای واجب غیر از نماز میّت. و در نمازهای مستحب وضو شرط صحت آن است. دوم: برای انجام دادن سجده و تشهّد فراموش شده ای كه بین آنها و نماز كاری كه وضو را باطل می كند انجام داده، مثلاً ادرار كرده است. سوم: برای طواف واجب خانه كعبه هرچند اصل حجّ و عمره مستحب باشد. چهارم: اگر نذر یا عهد كرده یا قسم خورده باشد كه وضو بگیرد. پنجم: اگر نذر كرده باشد كه جایی از بدن خود را به خط قرآن برساند و بنابر احتیاط واجب اسامی و صفات مخصوص خداوند نیز همین حكم را دارند. و یا نذر كرده باشد كاری را انجام دهد كه وضو شرط جواز آن است. ششم: برای آب كشیدن قرآنی كه نجس شده یا بیرون آوردن آن از مستراح و مانند آن، در صورتی كه مجبور باشد دست یا جای دیگر بدن خود را به خط قرآن برساند; ولی چنانچه معطل شدن به مقدار وضو بی احترامی به قرآن باشد، باید بدون این كه وضو
[58]
بگیرد قرآن را از مستراح و مانند آن بیرون آورد یا اگر نجس شده آب بكشد، و تا ممكن است از دست گذاشتن به خط قرآن خودداری كند. و بنابر احتیاط واجب اسامی و صفات مخصوص خداوند نیز همین حكم را دارند.
(مسأله 340) لمس خط قرآن (یعنی; با قسمتی از بدن خط قرآن را لمس كند) برای كسی كه وضو ندارد، حرام است ولی، اگر قرآن را به زبان فارسی یا به زبان دیگری ترجمه كنند، لمس آن اشكال ندارد.
(مسأله 341) بازداشتن بچّه و دیوانه از لمس خط قرآن واجب نیست. ولی، اگر لمس نمودن آنان بی احترامی به قرآن باشد، باید از آن جلوگیری كنند.
(مسأله 342) هنگام تلاوت قرآن شایسته است انسان به آن گوش دهد و از صحبت كردن پرهیز كند; بلكه در صورتی كه بی احترامی و هتك به قرآن باشد صحبت كردن جایز نیست. ولی، اگر كسی چیزی بپرسد می تواند جواب او را بدهد.
(مسأله 343) كسی كه وضو ندارد، بنابر احتیاط واجب نباید اسم خداوند متعال و صفات خاصه او را به هر زبانی نوشته شده باشد لمس نماید و همچنین بنابر احتیاط مستحب، نباید اسم مبارك پیامبر(صلی الله علیه وآله) و امامان(علیهم السلام) و حضرت زهرا(علیها السلام) را بدون وضو لمس كند ولی، اگر اسامی معصومین(علیهم السلام) در نامگذاری اشخاص دیگر به كار رفته باشند، لمس آنها بدون وضو اشكال ندارد.
(مسأله 344) از انگشتر یا گردنبندی كه روی آنها اسم خدا یا صفات مخصوص او نقش بسته شده است، نباید در حال جنابت، حیض یا نفاس استفاده كرد و بنابر احتیاط واجب بدون وضو نیز نباید از آن استفاده نمود و همچنین بنابر احتیاط واجب نباید از انگشتر یا گردنبندی كه روی آنها اسم پیامبر(صلی الله علیه وآله) و یا یكی دیگر از معصومین(علیهم السلام)وجود دارد، در حال جنابت، حیض یا نفاس استفاده كرد ولی اگر به گونه ای باشد كه بدن با اسم آنان تماس پیدا نكند اشكال ندارد.
(مسأله 345) اگر پیش از وقت نماز به قصد این كه با طهارت باشد وضو بگیرد یا غسل كند، وضو یا غسل او صحیح است و نزدیك وقت نماز نیز اگر به قصد آمادگی برای نماز وضو بگیرد، اشكال ندارد و با آن وضو می تواند نماز بخواند. و اگر به قصد طهارت وضو گرفته باشد هر وقت وضو بگیرد می تواند با آن نماز بخواند.
[59]
(مسأله 346) كسی كه یقین دارد وقت نماز داخل شده، اگر نیّت وضوی واجب كند و بعد از وضو بفهمد وقت داخل نشده، وضوی او صحیح است.
(مسأله 347) مستحب است انسان برای نماز میّت، زیارت اهل قبور، رفتن به مسجد و حرم امامان(علیهم السلام)، همراه داشتن قرآن و خواندن و نوشتن و لمس حاشیه آن و برای خوابیدن، وضو بگیرد و نیز مستحب است كسی كه وضو دارد، دوباره وضو بگیرد و اگر برای یكی از این اعمال وضو بگیرد، می تواند هر عملی را كه انجام آن احتیاج به وضو دارد بجا آورد، مثلاً می تواند با آن وضو نماز بخواند.
چیزهایی كه وضو را باطل می كنند
(مسأله 348) هفت چیز وضو را باطل می كند:
اوّل و دوم: بیرون آمدن ادرار و مدفوع، سوم: خروج باد معده و روده از مخرج مدفوع، چهارم: خوابی كه به واسطه آن چشم نبیند و گوش نشنود، و اگر چشم نبیند ولی گوش بشنود وضو باطل نمی شود، پنجم: بنابر احتیاط واجب چیزهایی كه عقل را از بین می برند، مانند دیوانگی، مستی و بی هوشی، ششم: استحاضه زنان كه توضیح آن بعد گفته می شود، هفتم: كاری كه برای آن باید غسل كرد; مانند جنابت، حیض و نفاس.
احكام وضوی جبیره
چیزی كه با آن زخم، دمل، و یا عضو شكسته را می بندند، و دارویی كه روی زخم و مانند آن می گذارند، جبیره نامیده می شود.
(مسأله 349) اگر در یكی از اعضای وضو، زخم یا دمل یا شكستگی باشد، چنانچه روی آن باز بوده و آب برای آن ضرر نداشته باشد، باید به نحو معمول وضو گرفت.
(مسأله 350) در صورتی كه زخم، دمل یا شكستگی در صورت و دستها بوده و روی آن باز باشد و آب ریختن روی آن ضرر داشته باشد، اگر اطراف آن را بشوید كافی است. ولی، چنانچه كشیدن دست تر بر آن ضرر نداشته باشد و محل هم نجس نباشد، باید دست تر بر آن بكشد. و اگر این مقدار نیز ضرر داشته یا زخم نجس باشد و نتوان آن را آب كشید، باید اطراف زخم را به گونه ای كه در وضو گفته شد، از بالا به پایین بشوید و بنابر احتیاط مستحب پارچه پاكی روی زخم بگذارد و دست تر روی آن بكشد و تیمّم لازم نیست. ولی، اگر گذاشتن پارچه ممكن نباشد، اطراف زخم را به گونه ای كه در وضو گفته شد از بالا به پایین بشوید و بنابر احتیاط مستحب تیمّم نیز بنماید.
(مسأله 351) اگر زخم یا دمل یا شكستگی در محل مسح یعنی در جلوی سر یا روی پاها بوده و روی آن باز باشد، چنانچه نتواند آن را مسح كند، بنابر احتیاط واجب باید تیمّم كند هرچند مستحب است كه وضوی جبیره ای نیز بگیرد بدین ترتیب كه پارچه پاكی روی آن بگذارد و با رطوبت آب وضو كه در دست مانده روی پارچه مسح كند.
(مسأله 352) اگر روی دمل، زخم یا شكستگی بسته باشد، چنانچه باز كردن آن ممكن بوده و زحمت و مشقّت نیز نداشته و آب نیز برای آن ضرر نداشته باشد، باید روی آن را باز كند و وضو بگیرد،چه زخم و مانند آن در صورت و دستها باشد وچه جلوی سر و روی پاها.
(مسأله 353) اگر نتوان روی زخم را باز كرد ولی زخم و چیزی كه روی آن گذاشته شده پاك باشد و رساندن آب به زخم ممكن باشد و ضرر، زحمت و مشقّت نیز نداشته باشد، باید آب را به روی زخم برساند. و اگر زخم یا چیزی كه روی آن گذاشته شده نجس باشد، چنانچه آب كشیدن آن و رساندن آب به روی زخم بدون زحمت و مشقّت ممكن باشد، باید آن را آب بكشد و هنگام وضو آب را به زخم برساند.
(مسأله 354) اگر روی دمل، زخم یا شكستگی كه در دستها و صورت است، بسته باشد و ریختن آب روی آن ضرر داشته باشد، در صورتی كه روی جبیره پاك باشد یا اگر نجس است، بتوان آن را تطهیر كرد، باید اطراف جبیره را با مراعات شرایط كه در وضو گذشت بشوید و با دست تر روی جبیره مسح كند و لازم نیست جبیره را باز نماید و بر روی زخم یا دمل یا شكستگی دست تر بكشد هرچند مشقّت نیز نداشته باشد، و اگر جبیره نجس باشد یا نتوان دست تر روی آن كشید ـ مثلاً دارویی باشد كه به دست می چسبد ـ شستن اطراف جبیره كفایت می كند اگر چه بهتر است كه تیمّم نیز بنماید.
(مسأله 355) اگر زخم یا دمل یا شكستگی در محل مسح بوده و روی آن بسته باشد و نتواند آن را باز كند، باید روی جبیره مسح كند.
(مسأله 356) اگر جبیره، تمام صورت یا تمام یكی از دستها را فراگرفته باشد، باز
[61]
احكام جبیره جاری و وضوی جبیره ای كافی است، ولی اگر تمام یا اكثر اعضای وضو را فرا گرفته باشد، بنابر احتیاط باید علاوه بر وضوی جبیره ای تیمّم نیز بنماید ولی اگر وضوی جبیره ای برای او مشقّت داشته باشد، تیمّم كفایت می كند.
(مسأله 357) كسی كه در كف دست و انگشتان جبیره دارد و در هنگام وضو دست تر روی آن كشیده است، احتیاط آن است كه با جبیره كف دست و همچنین با پشت دست كه جبیره ندارد، سر و پا را مسح كند.
(مسأله 358) اگر جبیره تمام پهنای روی پا را گرفته ولی مقداری از طرف انگشتان و مقداری از طرف بالای پا باز باشد، باید در جایی كه باز است روی پا و در جایی كه جبیره است، روی جبیره را مسح كند.
(مسأله 359) اگر در صورت یا دستها چند جبیره باشد، باید بین آنها را بشوید. و اگر جبیره ها در سر یا روی پاها باشند، باید بین آنها را مسح كند و در جاهایی كه جبیره است، باید به دستور جبیره عمل نماید.
(مسأله 360) اگر جبیره بیشتر از معمول اطراف زخم و مانند آن را فرا گرفته و برداشتن آن ممكن نباشد، باید به دستور جبیره عمل كند و بنابر احتیاط واجب تیمّم نیز بنماید. و اگر برداشتن مقدار زیادی جبیره ممكن باشد، باید آن را بردارد، و اگر زخم و مانند آن در صورت و دستها باشد، اطراف آن را بشوید و اگر در سر یا روی پاها باشد، اطراف آن را مسح كند و برای جای زخم به دستور جبیره عمل كند.
(مسأله 361) اگر در جای وضو زخم، جراحت و شكستگی نباشد ولی، به جهت دیگری آب برای دست و صورت ضرر داشته باشد، باید تیمّم كند و احتیاط مستحب آن است كه وضوی جبیره ای نیز بگیرد.
(مسأله 362) اگر جایی از اعضای وضو را رگ زده باشد و نتواند آن را آب بكشد یا آب برای آن ضرر داشته باشد، در صورتی كه روی آن بسته باشد، باید به دستور جبیره عمل كند و اگر باز باشد، شستن اطراف آن كافی است.
(مسأله 363) اگر در جای وضو یا غسل چیزی چسبیده باشد كه برداشتن آن ممكن نباشد یا به قدری مشقّت داشته باشد كه نتوان تحمل كرد، اگر در عضو تیمّم نباشد، باید تیمّم كند و اگر در عضو تیمّم باشد، باید علاوه بر تیمّم وضو نیز بگیرد.
[62]
(مسأله 364) احكام غسل جبیره ای مانند وضوی جبیره ای است ولی انجام دادن آن به صورت ارتماسی احتیاطاً جایز نیست.
(مسأله 365) كسی كه وظیفه او تیمّم است، اگر در بعضی از اعضای تیمّم او زخم، دمل یا شكستگی وجود داشته باشد، باید به دستور وضوی جبیره ای، تیمّم جبیره ای نماید.
(مسأله 366) اگر انسان برای مرضی كه در چشم اوست روی چشم خود را ببندد، باید تیمّم كند.
(مسأله 367) كسی كه نمی داند وظیفه اش تیمّم است یا وضوی جبیره ای، بنابر احتیاط واجب باید هر دو را بجا آورد.
(مسأله 368) كسی كه باید با وضو یا غسل جبیره ای نماز بخواند، می تواند در اوّل وقت نماز بخواند، هرچند امید داشته باشد كه تا آخر وقت عذر او برطرف شود، ولی در این فرض اگر تا آخر وقت عذر وی برطرف شود، بهتر است وضو گرفته و یا غسل كند و نماز را اعاده نماید.
(مسأله 369) اگر عذر صاحب جبیره برطرف شود، لازم نیست نمازی را كه با وضوی جبیره ای خوانده اعاده كند هرچند وقت باقی باشد، و بعد از آن كه عذرش برطرف شد، برای نمازهای بعد باید وضو بگیرد. و همچنین اگر برای آن كه نمی دانسته تكلیفش جبیره است یا تیمّم هر دو را انجام داده باشد، باید برای نمازهای بعد وضو بگیرد.
(مسأله 322) كسی كه در كارهای وضو و شرایط آن; مثل پاك بودن آب و غصبی نبودن آن خیلی شك می كند، نباید به شك خود اعتنا كند، و باید مطابق معمول مردم رفتار كند.
(مسأله 323) اگر شك كند كه وضوی او باطل شده یا نه، باید بنا را بر این بگذارد كه وضوی او باقی است. ولی، اگر بعد از ادرار استبراء نكرده و وضو گرفته باشد و بعد از وضو، رطوبتی از او بیرون آید كه نداند ادرار است یا چیز دیگر، وضوی او باطل است.
(مسأله 324) كسی كه شك دارد وضو گرفته یا نه، باید وضو بگیرد.
(مسأله 325) كسی كه می داند وضو گرفته و حَدَثی (یعنی چیزی كه باعث بطلان وضو است) هم از او سر زده ـ مثلاً ادرار كرده ـ اگر نداند كدام جلوتر بوده، چه تاریخ یكی را بداند و چه نداند، چنانچه هنوز نماز نخوانده است باید وضو بگیرد. و اگر در بین نماز است باید نماز را قطع كند و وضو بگیرد. و اگر نماز را خوانده است، باید وضو بگیرد و نمازی را كه خوانده دوباره بخواند.
(مسأله 326) اگر بعد از نماز شك كند كه وضو گرفته یا نه، نماز او صحیح است ولی باید برای نمازهای بعدی وضو بگیرد.
(مسأله 327) اگر در بین نماز شك كند و نداند كه وضو گرفته یا نه، نماز او باطل است و باید وضو بگیرد و نماز را از سر بگیرد اگر چه احتیاط مستحب آن است كه آن نماز را با همان حالت به پایان رسانده و سپس وضو گرفته و آن را اعاده كند.
(مسأله 328) اگر بعد از نماز بداند كه وضوی او باطل شده است ولی شك كند كه قبل از نماز وضوی او باطل شده یا بعد از نماز، نمازی كه خوانده صحیح است.
حكم كسی كه بدون اختیار وضوی خود را باطل می كند
(مسأله 329) اگر انسان مرضی داشته باشد كه ادرار او قطره قطره بریزد یا نتواند از
[56]
بیرون آمدن مدفوع خودداری كند، چنانچه یقین داشته باشد كه از اوّل وقت نماز تا آخر آن به مقدار وضو گرفتن و نماز خواندن مهلت پیدا می كند، باید نماز را در وقتی كه مهلت پیدا می كند بخواند. و اگر مهلت او به مقدار اعمال واجب نماز باشد، باید در وقتی كه مهلت دارد فقط اعمال واجب نماز را بجا آورد و اعمال مستحب آن مانند اذان، اقامه، قنوت و اذكار مستحب آن را ترك نماید.
(مسأله 330) اگر به مقدار وضو و نماز مهلت پیدا نكند و در بین نماز چند دفعه قطرات ادرار از او خارج شود، وضوی اوّل كافی است. ولی، چنانچه مرضی داشته باشد كه در بین نماز چند مرتبه مدفوع از او خارج شود و وضو گرفتن بعد از هر دفعه برای او مشكل نباشد، باید ظرف آبی كنار خود بگذارد و هر بار مدفوع از او خارج شد، بنابر احتیاط واجب وضو بگیرد و بقیّه نماز را بخواند.
(مسأله 331) كسی كه مدفوع به گونه ای پی در پی از او خارج می شود كه وضو گرفتن بعد از هر مرتبه برای او مشكل است، اگر بتواند مقداری از نماز را با وضو بخواند، باید برای هر نماز یك وضو بگیرد و اگر نتواند، احتیاط واجب آن است كه برای هر نماز یك وضو بگیرد.
(مسأله 332) كسی كه ادرار پی در پی از او خارج می شود، چه بتواند مقداری از نماز را با وضو بخواند و چه نتواند، می تواند نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشا را با یك وضو بخواند، و قطره هایی كه بین نماز یا در بین دو نماز خارج می شود، اشكال ندارد.
(مسأله 333) كسی كه ادرار پی در پی از او خارج می شود، اگر در بین دو نماز حدث دیگری از او سر بزند و یا با اختیار ادرار كند باید دوباره وضو بگیرد.
(مسأله 334) كسی كه مدفوع یا ادرار پی در پی از او خارج می شود، باید پس از وضو فوراً مشغول نماز شود و برای بجا آوردن سجده و تشهّد فراموش شده و نماز احتیاط در صورتی كه آنها را بعد از نماز فوراً بجا بیاورد، وضو گرفتن لازم نیست.
(مسأله 335) كسی كه ادرار او قطره قطره می ریزد، باید برای نماز توسط وسیله ای ـ مثلاً كیسه ای كه در آن پنبه یا چیز دیگری است كه از رسیدن ادرار به جاهای دیگر جلوگیری می كند ـ خود را حفظ نماید، و احتیاط واجب آن است كه پیش از وضو، مخرج ادرار را كه نجس شده آب بكشد. و نیز كسی كه نمی تواند از بیرون آمدن مدفوع
[57]
خودداری كند، چنانچه ممكن باشد باید به مقدار نماز از رسیدن مدفوع به جاهای دیگر جلوگیری نماید و احتیاط واجب آن است كه اگر مشقت نداشته باشد، برای هر نماز مخرج مدفوع را آب بكشد.
(مسأله 336) كسی كه ادرار یا مدفوع از او خارج می شود، در صورتی كه ممكن باشد و مشقّت و زحمت و خوفِ ضرر نداشته باشد، باید به مقدار نماز از خارج شدن آن جلوگیری نماید و در صورتی كه برای او مشقّت نداشته باشد، باید خود را معالجه نماید اگر چه خرج داشته باشد.
(مسأله 337) كسی كه نمی تواند از بیرون آمدن ادرار یا مدفوع خودداری كند، بعد از آن كه مرض او خوب شد، لازم نیست نمازهایی را كه هنگام بیماری مطابق وظیفه اش خوانده قضا نماید. ولی، اگر در حالی كه وقت نماز باقی است مرض او خوب شود، بنابر احتیاط واجب باید نمازی را كه در آن وقت خوانده دوباره بخواند.
(مسأله 338) اگر مرضی داشته باشد كه نتواند از خارج شدن باد جلوگیری كند، باید به وظیفه كسی كه نمی تواند از بیرون آمدن مدفوع خودداری كند عمل نماید.
مواردی كه باید برای آنها وضو گرفت
(مسأله 339) در شش مورد وضو گرفتن واجب است:
اوّل: برای نمازهای واجب غیر از نماز میّت. و در نمازهای مستحب وضو شرط صحت آن است. دوم: برای انجام دادن سجده و تشهّد فراموش شده ای كه بین آنها و نماز كاری كه وضو را باطل می كند انجام داده، مثلاً ادرار كرده است. سوم: برای طواف واجب خانه كعبه هرچند اصل حجّ و عمره مستحب باشد. چهارم: اگر نذر یا عهد كرده یا قسم خورده باشد كه وضو بگیرد. پنجم: اگر نذر كرده باشد كه جایی از بدن خود را به خط قرآن برساند و بنابر احتیاط واجب اسامی و صفات مخصوص خداوند نیز همین حكم را دارند. و یا نذر كرده باشد كاری را انجام دهد كه وضو شرط جواز آن است. ششم: برای آب كشیدن قرآنی كه نجس شده یا بیرون آوردن آن از مستراح و مانند آن، در صورتی كه مجبور باشد دست یا جای دیگر بدن خود را به خط قرآن برساند; ولی چنانچه معطل شدن به مقدار وضو بی احترامی به قرآن باشد، باید بدون این كه وضو
[58]
بگیرد قرآن را از مستراح و مانند آن بیرون آورد یا اگر نجس شده آب بكشد، و تا ممكن است از دست گذاشتن به خط قرآن خودداری كند. و بنابر احتیاط واجب اسامی و صفات مخصوص خداوند نیز همین حكم را دارند.
(مسأله 340) لمس خط قرآن (یعنی; با قسمتی از بدن خط قرآن را لمس كند) برای كسی كه وضو ندارد، حرام است ولی، اگر قرآن را به زبان فارسی یا به زبان دیگری ترجمه كنند، لمس آن اشكال ندارد.
(مسأله 341) بازداشتن بچّه و دیوانه از لمس خط قرآن واجب نیست. ولی، اگر لمس نمودن آنان بی احترامی به قرآن باشد، باید از آن جلوگیری كنند.
(مسأله 342) هنگام تلاوت قرآن شایسته است انسان به آن گوش دهد و از صحبت كردن پرهیز كند; بلكه در صورتی كه بی احترامی و هتك به قرآن باشد صحبت كردن جایز نیست. ولی، اگر كسی چیزی بپرسد می تواند جواب او را بدهد.
(مسأله 343) كسی كه وضو ندارد، بنابر احتیاط واجب نباید اسم خداوند متعال و صفات خاصه او را به هر زبانی نوشته شده باشد لمس نماید و همچنین بنابر احتیاط مستحب، نباید اسم مبارك پیامبر(صلی الله علیه وآله) و امامان(علیهم السلام) و حضرت زهرا(علیها السلام) را بدون وضو لمس كند ولی، اگر اسامی معصومین(علیهم السلام) در نامگذاری اشخاص دیگر به كار رفته باشند، لمس آنها بدون وضو اشكال ندارد.
(مسأله 344) از انگشتر یا گردنبندی كه روی آنها اسم خدا یا صفات مخصوص او نقش بسته شده است، نباید در حال جنابت، حیض یا نفاس استفاده كرد و بنابر احتیاط واجب بدون وضو نیز نباید از آن استفاده نمود و همچنین بنابر احتیاط واجب نباید از انگشتر یا گردنبندی كه روی آنها اسم پیامبر(صلی الله علیه وآله) و یا یكی دیگر از معصومین(علیهم السلام)وجود دارد، در حال جنابت، حیض یا نفاس استفاده كرد ولی اگر به گونه ای باشد كه بدن با اسم آنان تماس پیدا نكند اشكال ندارد.
(مسأله 345) اگر پیش از وقت نماز به قصد این كه با طهارت باشد وضو بگیرد یا غسل كند، وضو یا غسل او صحیح است و نزدیك وقت نماز نیز اگر به قصد آمادگی برای نماز وضو بگیرد، اشكال ندارد و با آن وضو می تواند نماز بخواند. و اگر به قصد طهارت وضو گرفته باشد هر وقت وضو بگیرد می تواند با آن نماز بخواند.
[59]
(مسأله 346) كسی كه یقین دارد وقت نماز داخل شده، اگر نیّت وضوی واجب كند و بعد از وضو بفهمد وقت داخل نشده، وضوی او صحیح است.
(مسأله 347) مستحب است انسان برای نماز میّت، زیارت اهل قبور، رفتن به مسجد و حرم امامان(علیهم السلام)، همراه داشتن قرآن و خواندن و نوشتن و لمس حاشیه آن و برای خوابیدن، وضو بگیرد و نیز مستحب است كسی كه وضو دارد، دوباره وضو بگیرد و اگر برای یكی از این اعمال وضو بگیرد، می تواند هر عملی را كه انجام آن احتیاج به وضو دارد بجا آورد، مثلاً می تواند با آن وضو نماز بخواند.
چیزهایی كه وضو را باطل می كنند
(مسأله 348) هفت چیز وضو را باطل می كند:
اوّل و دوم: بیرون آمدن ادرار و مدفوع، سوم: خروج باد معده و روده از مخرج مدفوع، چهارم: خوابی كه به واسطه آن چشم نبیند و گوش نشنود، و اگر چشم نبیند ولی گوش بشنود وضو باطل نمی شود، پنجم: بنابر احتیاط واجب چیزهایی كه عقل را از بین می برند، مانند دیوانگی، مستی و بی هوشی، ششم: استحاضه زنان كه توضیح آن بعد گفته می شود، هفتم: كاری كه برای آن باید غسل كرد; مانند جنابت، حیض و نفاس.
احكام وضوی جبیره
چیزی كه با آن زخم، دمل، و یا عضو شكسته را می بندند، و دارویی كه روی زخم و مانند آن می گذارند، جبیره نامیده می شود.
(مسأله 349) اگر در یكی از اعضای وضو، زخم یا دمل یا شكستگی باشد، چنانچه روی آن باز بوده و آب برای آن ضرر نداشته باشد، باید به نحو معمول وضو گرفت.
(مسأله 350) در صورتی كه زخم، دمل یا شكستگی در صورت و دستها بوده و روی آن باز باشد و آب ریختن روی آن ضرر داشته باشد، اگر اطراف آن را بشوید كافی است. ولی، چنانچه كشیدن دست تر بر آن ضرر نداشته باشد و محل هم نجس نباشد، باید دست تر بر آن بكشد. و اگر این مقدار نیز ضرر داشته یا زخم نجس باشد و نتوان آن را آب كشید، باید اطراف زخم را به گونه ای كه در وضو گفته شد، از بالا به پایین بشوید و بنابر احتیاط مستحب پارچه پاكی روی زخم بگذارد و دست تر روی آن بكشد و تیمّم لازم نیست. ولی، اگر گذاشتن پارچه ممكن نباشد، اطراف زخم را به گونه ای كه در وضو گفته شد از بالا به پایین بشوید و بنابر احتیاط مستحب تیمّم نیز بنماید.
(مسأله 351) اگر زخم یا دمل یا شكستگی در محل مسح یعنی در جلوی سر یا روی پاها بوده و روی آن باز باشد، چنانچه نتواند آن را مسح كند، بنابر احتیاط واجب باید تیمّم كند هرچند مستحب است كه وضوی جبیره ای نیز بگیرد بدین ترتیب كه پارچه پاكی روی آن بگذارد و با رطوبت آب وضو كه در دست مانده روی پارچه مسح كند.
(مسأله 352) اگر روی دمل، زخم یا شكستگی بسته باشد، چنانچه باز كردن آن ممكن بوده و زحمت و مشقّت نیز نداشته و آب نیز برای آن ضرر نداشته باشد، باید روی آن را باز كند و وضو بگیرد،چه زخم و مانند آن در صورت و دستها باشد وچه جلوی سر و روی پاها.
(مسأله 353) اگر نتوان روی زخم را باز كرد ولی زخم و چیزی كه روی آن گذاشته شده پاك باشد و رساندن آب به زخم ممكن باشد و ضرر، زحمت و مشقّت نیز نداشته باشد، باید آب را به روی زخم برساند. و اگر زخم یا چیزی كه روی آن گذاشته شده نجس باشد، چنانچه آب كشیدن آن و رساندن آب به روی زخم بدون زحمت و مشقّت ممكن باشد، باید آن را آب بكشد و هنگام وضو آب را به زخم برساند.
(مسأله 354) اگر روی دمل، زخم یا شكستگی كه در دستها و صورت است، بسته باشد و ریختن آب روی آن ضرر داشته باشد، در صورتی كه روی جبیره پاك باشد یا اگر نجس است، بتوان آن را تطهیر كرد، باید اطراف جبیره را با مراعات شرایط كه در وضو گذشت بشوید و با دست تر روی جبیره مسح كند و لازم نیست جبیره را باز نماید و بر روی زخم یا دمل یا شكستگی دست تر بكشد هرچند مشقّت نیز نداشته باشد، و اگر جبیره نجس باشد یا نتوان دست تر روی آن كشید ـ مثلاً دارویی باشد كه به دست می چسبد ـ شستن اطراف جبیره كفایت می كند اگر چه بهتر است كه تیمّم نیز بنماید.
(مسأله 355) اگر زخم یا دمل یا شكستگی در محل مسح بوده و روی آن بسته باشد و نتواند آن را باز كند، باید روی جبیره مسح كند.
(مسأله 356) اگر جبیره، تمام صورت یا تمام یكی از دستها را فراگرفته باشد، باز
[61]
احكام جبیره جاری و وضوی جبیره ای كافی است، ولی اگر تمام یا اكثر اعضای وضو را فرا گرفته باشد، بنابر احتیاط باید علاوه بر وضوی جبیره ای تیمّم نیز بنماید ولی اگر وضوی جبیره ای برای او مشقّت داشته باشد، تیمّم كفایت می كند.
(مسأله 357) كسی كه در كف دست و انگشتان جبیره دارد و در هنگام وضو دست تر روی آن كشیده است، احتیاط آن است كه با جبیره كف دست و همچنین با پشت دست كه جبیره ندارد، سر و پا را مسح كند.
(مسأله 358) اگر جبیره تمام پهنای روی پا را گرفته ولی مقداری از طرف انگشتان و مقداری از طرف بالای پا باز باشد، باید در جایی كه باز است روی پا و در جایی كه جبیره است، روی جبیره را مسح كند.
(مسأله 359) اگر در صورت یا دستها چند جبیره باشد، باید بین آنها را بشوید. و اگر جبیره ها در سر یا روی پاها باشند، باید بین آنها را مسح كند و در جاهایی كه جبیره است، باید به دستور جبیره عمل نماید.
(مسأله 360) اگر جبیره بیشتر از معمول اطراف زخم و مانند آن را فرا گرفته و برداشتن آن ممكن نباشد، باید به دستور جبیره عمل كند و بنابر احتیاط واجب تیمّم نیز بنماید. و اگر برداشتن مقدار زیادی جبیره ممكن باشد، باید آن را بردارد، و اگر زخم و مانند آن در صورت و دستها باشد، اطراف آن را بشوید و اگر در سر یا روی پاها باشد، اطراف آن را مسح كند و برای جای زخم به دستور جبیره عمل كند.
(مسأله 361) اگر در جای وضو زخم، جراحت و شكستگی نباشد ولی، به جهت دیگری آب برای دست و صورت ضرر داشته باشد، باید تیمّم كند و احتیاط مستحب آن است كه وضوی جبیره ای نیز بگیرد.
(مسأله 362) اگر جایی از اعضای وضو را رگ زده باشد و نتواند آن را آب بكشد یا آب برای آن ضرر داشته باشد، در صورتی كه روی آن بسته باشد، باید به دستور جبیره عمل كند و اگر باز باشد، شستن اطراف آن كافی است.
(مسأله 363) اگر در جای وضو یا غسل چیزی چسبیده باشد كه برداشتن آن ممكن نباشد یا به قدری مشقّت داشته باشد كه نتوان تحمل كرد، اگر در عضو تیمّم نباشد، باید تیمّم كند و اگر در عضو تیمّم باشد، باید علاوه بر تیمّم وضو نیز بگیرد.
[62]
(مسأله 364) احكام غسل جبیره ای مانند وضوی جبیره ای است ولی انجام دادن آن به صورت ارتماسی احتیاطاً جایز نیست.
(مسأله 365) كسی كه وظیفه او تیمّم است، اگر در بعضی از اعضای تیمّم او زخم، دمل یا شكستگی وجود داشته باشد، باید به دستور وضوی جبیره ای، تیمّم جبیره ای نماید.
(مسأله 366) اگر انسان برای مرضی كه در چشم اوست روی چشم خود را ببندد، باید تیمّم كند.
(مسأله 367) كسی كه نمی داند وظیفه اش تیمّم است یا وضوی جبیره ای، بنابر احتیاط واجب باید هر دو را بجا آورد.
(مسأله 368) كسی كه باید با وضو یا غسل جبیره ای نماز بخواند، می تواند در اوّل وقت نماز بخواند، هرچند امید داشته باشد كه تا آخر وقت عذر او برطرف شود، ولی در این فرض اگر تا آخر وقت عذر وی برطرف شود، بهتر است وضو گرفته و یا غسل كند و نماز را اعاده نماید.
(مسأله 369) اگر عذر صاحب جبیره برطرف شود، لازم نیست نمازی را كه با وضوی جبیره ای خوانده اعاده كند هرچند وقت باقی باشد، و بعد از آن كه عذرش برطرف شد، برای نمازهای بعد باید وضو بگیرد. و همچنین اگر برای آن كه نمی دانسته تكلیفش جبیره است یا تیمّم هر دو را انجام داده باشد، باید برای نمازهای بعد وضو بگیرد.